Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε μια τόσο μορφωμένη γενιά με τόσο μεγάλες δυνατότητες, αλλά και υπό τόσο μεγάλη πίεση και αντιμέτωπη με τόσο πολλές αμφιβολίες σχετικά με το μέλλον της, λέει ο ειδικός σε θέματα νέων και κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση «Η δική σου Ευρώπη, η δική σου φωνή 2025» Bruno António. Μίλησε στο ΕΟΚΕ Info για το πώς μπορεί να ενισχυθεί η φωνή των νέων και γιατί, σε μια εποχή όπου οι διακρίσεις και η ξενοφοβία αυξάνονται στην Ευρώπη, είναι ζωτικής σημασίας τα μελλοντικά προγράμματα της ΕΕ για τους νέους να συνεχίσουν να τους διδάσκουν τη σημασία της δημοκρατίας.
1. Οι νέοι σήμερα είναι παθητικοί ή ενεργοί στην πολιτική και κοινοτική ζωή; Με ποιους τρόπους μπορούν οι νέοι να συμμετέχουν περισσότερο στη χάραξη πολιτικής;
Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι οι νέοι ενδιαφέρονται και συμμετέχουν ενεργά. Εάν ορίσουμε ότι την συμμετοχή στην πολιτική ως την επίγνωση των κρίσιμων κοινωνιακών ζητημάτων, είναι προφανές ότι οι νέοι αναλαμβάνουν δράση για την προώθηση της αλλαγής. Αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ο τρόπος με τον οποίο επιλέγουν να συμμετάσχουν. Στους παραδοσιακούς τρόπους συμμετοχής περιλαμβάνονται η ψηφοφορία, ο εθελοντισμός σε ΜΚΟ ή η συμμετοχή στις νεολαίες πολιτικών κομμάτων. Σήμερα, αυτοί μοιάζουν να είναι λιγότερο δημοφιλείς μεταξύ των νέων, οι οποίοι προτιμούν να επηρεάζουν τη χάραξη δημόσιας πολιτικής υπογράφοντας διαδικτυακά καλέσματα ή συμμετέχοντας σε διαμαρτυρίες και με άλλους καινοτόμους τρόπους. Στο Δίκτυο DYPALL, μελετούμε αυτά τα εργαλεία συμμετοχής, τα οποία περιλαμβάνουν συμβουλευτικές υπηρεσίες, συμμετοχή σε τοπικά συμβούλια νέων και άλλους τοπικούς μηχανισμούς διαλόγου για τους νέους. Βλέπουμε έντονο ενδιαφέρον των νέων να συμμετάσχουν, ωστόσο οι περισσότεροι κατεστημένοι μηχανισμοί εξακολουθούν να μην είναι ούτε φιλικοί προς τους νέους ούτε πραγματικά ουσιαστικοί.
2. Τα πρόσφατα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών και οι εθνικές δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πολλοί νέοι ψήφισαν υπέρ δεξιών κομμάτων. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό και θεωρείτε ότι πρόκειται για μια ανησυχητική τάση που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις ευρωπαϊκές αξίες, όπως η ισότητα και η συμπερίληψη;
Η άνοδος της δεξιάς ψήφου μεταξύ των νέων είναι μια ανησυχητική τάση. Πιστεύουμε ότι απορρέει από τη δυσαρέσκεια για την κατεστημένη πολιτική, τη βαθιά δυσπιστία έναντι των πολιτικών θεσμών, την επιθυμία για ισχυρή εθνική ταυτότητα και τους φόβους για την οικονομική και κοινωνική ασφάλιση. Πρέπει να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τα βαθύτερα αίτια αυτών των ανησυχητικών εκλογικών τάσεων. Η γενιά αυτή έχει αυξηθεί σε μια περίοδο συνεχών κρίσεων και αβεβαιότητας για το μέλλον της. Ποτέ άλλοτε δεν είχαμε μια τόσο μορφωμένη γενιά με τόσο μεγάλες δυνατότητες, αλλά και υπό τόσο μεγάλη πίεση και αντιμέτωπη με τόσο πολλές αμφιβολίες σχετικά με το μέλλον της. Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ενισχύουν το πολωτικό περιεχόμενο, διαμορφώνοντας τις οπτικές.
Όλα αυτά δημιουργούν αβεβαιότητα για το μέλλον. Από τη μία, η ψήφος σε λαϊκιστικά κόμματα μπορεί να είναι μια μορφή διαμαρτυρίας και μια έκφραση γενικής δυσαρέσκειας. Από την άλλη όμως, μπορεί επίσης να αντικατοπτρίζει την επιθυμία για ισχυρή φωνή στην εξουσία που θα δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας. Ωστόσο, η ιστορία έχει δείξει ότι όταν τέτοια λαϊκιστικά δεξιά κόμματα κερδίζουν την εξουσία, οι νέοι συχνά χάνουν την ελπίδα τους και αισθάνονται προδομένοι. Συχνά είναι συμβαίνει υπερβολικά αργά, όταν συνειδητοποιούν ότι τα δικαιώματα, οι ελευθερίες και άλλες σημαντικές γι' αυτούς αξίες καταργούνται ή τίθενται υπό αμφισβήτηση.
Η τάση αυτή θέτει ήδη σε κίνδυνο τις ευρωπαϊκές μας αξίες· μπορούμε να το διαπιστώσουμε όχι μόνο στον πολιτικό λόγο, αλλά και στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων στις κοινότητές μας, όπου τείνουν να κανονικοποιηθούν οι πράξεις ξενοφοβίας ή οι διακρίσεις σε βάρος όσων είναι διαφορετικοί. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό τα μελλοντικά προγράμματα της ΕΕ για τους νέους να συνεχίσουν να τους στηρίζουν ώστε να κατανοήσουν τη σημασία της δημοκρατίας, να μάθουν γι’ αυτήν και να την βιώσουν, βοηθώντας τους παράλληλα να αναπτύξουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας έναντι των απειλών που θέτουν τα αντιδημοκρατικά κινήματα.
3. Πόσο ενήμεροι είναι οι νέοι Ευρωπαίοι για το τι κάνει η ΕΕ γι’ αυτούς; Πώς μπορούν να ενθαρρυνθούν να ενδιαφερθούν περισσότερο για την ΕΕ; Πώς θα αξιολογούσατε τις επικοινωνιακές προσπάθειες της ΕΕ;
Αδιαμφισβήτητα η ευαισθητοποίηση των νέων σχετικά με το τι κάνει η ΕΕ γι' αυτούς είναι σίγουρα υψηλότερη από ό,τι στις παλαιότερες γενιές. Προγράμματα για τους νέους όπως το Erasmus+, το ΕΣΑ και το DiscoverEU συμβάλλουν στην οικοδόμηση αυτής της αίσθησης του ανήκειν σε μια ευρωπαϊκή ταυτότητα και θα πρέπει να ενισχυθούν και να είναι διαθέσιμα σε όλους τους νέους στην Ευρώπη.
Γνωρίζουν όμως πραγματικά τι κάνει η Ευρώπη γι' αυτούς; Κατά τη γνώμη μας, όχι. Η ικανότητα της ΕΕ να επιδεικνύει τον αντίκτυπό της στην κοινωνία —ιδίως στους νέους— πρέπει να είναι ακόμη πιο ορατή και πιο κατανοητή. Οι αποφάσεις που λαμβάνονται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ έχουν τεράστιο αντίκτυπο και αυτό θα πρέπει να ωθήσει τους νέους να ενδιαφερθούν περισσότερο για τα ενωσιακά θέματα. Πώς θα γίνει αυτό; Δύο ιδέες έρχονται στο μυαλό μου: τα θεσμικά όργανα της ΕΕ πρέπει να στείλουν ένα μήνυμα αφύπνισης που θα τους κάνει να καταλάβουν ότι όσα αποφασίζονται σε επίπεδο ΕΕ επηρεάζουν άμεσα τη ζωή τους. Επίσης, θα πρέπει να επεκτείνουν τα προγράμματα που προσφέρουν στους νέους περισσότερες ευκαιρίες να γνωρίσουν, να βιώσουν και να ανακαλύψουν την ΕΕ. Αυτό μπορεί να αυξήσει την αίσθηση του ανήκειν, την ενσυναίσθηση, τη σύνδεση και τη φιλία μεταξύ των Ευρωπαίων.
Παρά τις τεράστιες προσπάθειες που καταβάλλουν τα διάφορα θεσμικά όργανα της ΕΕ για να προσεγγίσουν τους πολίτες και παρά τις σημαντικές βελτιώσεις σε διάφορες εκστρατείες και εργαλεία, δεν μπορούμε να πούμε ότι επαρκούν. Στην πράξη, συχνά απέχουν πολύ από την πραγματικότητα των νέων.
Ενώ η ΕΕ έχει σημειώσει πρόοδο όσον αφορά την παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις στοχευμένες εκστρατείες για τους νέους, τα μηνύματά της εξακολουθούν να μην δημιουργούν ταύτιση, ιδίως για τη μεγάλη ποικιλομορφία των νέων στις κοινωνίες μας. Οι επικοινωνιακές προσπάθειες της ΕΕ απαιτούν περαιτέρω ανάπτυξη και διάρθρωση με την ενσωμάτωση νέων μεθόδων προβολής, όπως η πρόσληψη ΜΚΟ νέων ως πρεσβευτών της φωνής των νέων, η ανάπτυξη αποκεντρωμένων πλατφορμών προβολής και η διάρθρωση εκστρατειών αφήγησης που συνδέουν τις πολιτικές της ΕΕ με καθημερινές εμπειρίες που δημιουργούν αίσθημα ταύτισης. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σημαντικό να δοκιμαστούν νέες επικοινωνιακές προσεγγίσεις και να συμμετάσχουν άμεσα οι νέοι στη δημιουργία και την υλοποίηση εκστρατειών και άλλων επικοινωνιακών προσπαθειών.
4. Πώς μπορούμε να ενισχύσουμε τη φωνή των νέων;
Λαμβάνοντας τους σοβαρά υπόψη και αναγνωρίζοντας την αξία τους. Τα θεσμικά όργανα έχουν τη δύναμη και την ικανότητα να ενισχύουν τις φωνές των νέων, αλλά αυτό που μερικές φορές λείπει είναι η προθυμία να παρέχουν το χώρο, την υποστήριξη, τις ευκαιρίες και τα εργαλεία για την ουσιαστική συμμετοχή τους. Η συμμετοχή των νέων δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως άσκηση δημοσίων σχέσεων: πρόσκληση των νέων σε δημόσιες εκδηλώσεις, λήψη φωτογραφιών για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και παράβλεψη της συμβολής τους. Η συμμετοχή των νέων πρέπει να έχει αντίκτυπο, πράγμα που σημαίνει ότι οι νέοι πρέπει να βλέπουν τα αποτελέσματα της συμμετοχής τους και τις αλλαγές που ακολουθούν.
Η ενίσχυση της φωνής των νέων απαιτεί θεσμική στήριξη, όπως εκπροσώπηση των νέων στα όργανα λήψης αποφάσεων. Απαιτεί επίσης την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, η οποία απαιτεί χρόνο, χώρους ποιότητας και διαδικασίες για τη συνεργασία. Για να συμβεί αυτό, πρέπει να διατεθεί κατάλληλη χρηματοδότηση και τα θεσμικά όργανα πρέπει να έχουν την ικανότητα να εργάζονται καλύτερα και να ενθαρρύνουν τη συμμετοχή των νέων στη λήψη αποφάσεων. Αυτό απαιτεί επενδύσεις, πραγματική δέσμευση και χρόνο.
Ο Bruno António είναι εκτελεστικός διευθυντής του δικτύου DYPALL, μιας ευρωπαϊκής πλατφόρμας οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, τοπικών αρχών και ερευνητικών ιδρυμάτων για την προώθηση της συμμετοχής των νέων στη λήψη αποφάσεων σε τοπικό επίπεδο. Τα τελευταία 12 χρόνια, ο Bruno εργάζεται ως εμπειρογνώμονας και εξωτερικός σύμβουλος για διάφορους φορείς, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Στο παρελθόν διετέλεσε Γενικός Γραμματέας της οργάνωσης «Νεολαία για την Ανταλλαγή και την Κατανόηση», καθώς και Εκτελεστικός Διευθυντής της ECOS - Cooperativa de Educação, Cooperação e Desenvolvimento. Είναι πτυχιούχος Κοινωνικής Αγωγής από το Πανεπιστήμιο του Algarve στο Φάρο της Πορτογαλίας.
Λιγοτερα
