της Ομάδας των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών της ΕΟΚΕ

Στην ΕΕ, μεταξύ 2010 και 2022, οι τιμές των κατοικιών αυξήθηκαν κατά 47 % και τα ενοίκια κατά 18 %. Σύμφωνα με την Eurostat, το 2023, πάνω από το 10 % των νοικοκυριών στις πόλεις και το 7 % των νοικοκυριών στις αγροτικές περιοχές δαπάνησαν περισσότερο από το 40 % του διαθέσιμου εισοδήματός τους για στέγαση. Για να αποσαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούμε να καταστήσουμε τη στέγαση οικονομικά πιο προσιτή και βιώσιμη για όλους τους Ευρωπαίους, η ΕΟΚΕ ανέθεσε την εκπόνηση μελέτης που διερευνά λύσεις πολιτικής για την επίτευξη αυτού του στόχου. Στη συνέντευξη αυτή, οι δύο συντάκτριες της μελέτης, η Agnieszka Maj, οικονομολόγος, και η Karolina Zubel, διευθύντρια Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής στο Κέντρο Κοινωνικής και Οικονομικής Έρευνας (CASE), εκθέτουν τα βασικά πορίσματά της.

Τι αφορά η παρούσα μελέτη της ΕΟΚΕ και γιατί είναι σημαντική;

Η παρούσα μελέτη σχετικά με την οικονομικά προσιτή και βιώσιμη στέγαση στην ΕΕ εξετάζει την ανάγκη για οικονομικά προσιτή και βιώσιμη στέγαση στην ΕΕ, τονίζοντας τον ρόλο της ψηφιοποίησης (ΤΝ, ψηφιακές οικοδομικές άδειες, σχετικές βάσεις δεδομένων) και των δομών της κοινωνικής οικονομίας. Μέσω περιπτωσιολογικών μελετών, αναδεικνύει καινοτόμες προσπάθειες που βελτιώνουν την οικονομική προσιτότητα, την προσβασιμότητα και τη βιωσιμότητα της στέγασης. Η μελέτη παρέχει εφαρμόσιμες συστάσεις για το 2030 και το 2050, οι οποίες ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της ΕΕ για ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή, κοινωνική ισότητα και οικονομική ανάπτυξη. Παρέχει στρατηγικές πληροφορίες για την προσαρμογή των στεγαστικών πολιτικών στις εξελισσόμενες προκλήσεις, προωθώντας παράλληλα την ευζωία της εκάστοτε κοινότητας.

Ποια είναι τα κύρια πορίσματα της μελέτης;

Η ψηφιοποίηση αποτελεί σημαντική ευκαιρία για τη βελτίωση της αποδοτικότητας στον σχεδιασμό, την κατασκευή και τη διαχείριση κατοικιών, με ενδεχόμενη μείωση του κόστους και ενίσχυση της βιωσιμότητας. Ωστόσο, επί του παρόντος, ο αντίκτυπός της στην εξοικονόμηση κόστους είναι περιορισμένος. Στα κύρια εμπόδια για την υιοθέτηση των ψηφιακών εξελίξεων περιλαμβάνονται οι παραδοσιακές απόψεις των ενδιαφερόμενων μερών, η αντίληψη περί χαμηλής απόδοσης των επενδύσεων, το υψηλό κόστος εφαρμογής και η έλλειψη κινήτρων, κατάρτισης και κανονιστικών ρυθμίσεων. Για να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό της ψηφιοποίησης, είναι πρωταρχικής σημασίας να πραγματοποιηθούν περαιτέρω επενδύσεις σε ψηφιακές υποδομές, με το να καταστούν, λόγου χάρη, διαλειτουργικές οι ψηφιακές πλατφόρμες.

Η συμμετοχή φορέων της κοινωνικής οικονομίας (ενώσεις στέγασης περιορισμένου κέρδους, κοινωφελείς οργανισμοί, συνεταιρισμοί) αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη καινοτομία πολιτικής για την αντιμετώπιση των σημερινών προκλήσεων στον τομέα της στέγασης. Οι οντότητες αυτές προσφέρουν οικονομικά αποδοτικές και καλά σχεδιασμένες λύσεις στέγασης που ενισχύουν τη συνοχή της κοινότητας και προωθούν τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα της στέγασης. Για παράδειγμα, οι κατοικίες μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και περιορισμένου κέρδους στη Βιέννη, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 30 % του συνολικού στεγαστικού αποθέματος της πόλης, διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη σταθεροποίηση της στεγαστικής αγοράς μέσω της μείωσης των τιμών. Αυτό συμβάλλει στη διατήρηση των ενοικίων σε προσιτές τιμές και αποτρέπει τις στρεβλώσεις της αγοράς.

Με βάση τα πορίσματα, ποιες είναι οι κύριες συστάσεις σας για ανάληψη δράσης και περαιτέρω έρευνα;

Μεσοπρόθεσμα, οι στεγαστικές πολιτικές της ΕΕ θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην επίτευξη μιας «νέας ευρωπαϊκής συμφωνίας για οικονομικά προσιτή και βιώσιμη κοινωνική στέγαση» και στην έκδοση μιας «οδηγίας για τη στέγαση» με στόχο μια ενιαία προσέγγιση σε όλα τα κράτη μέλη. Οι χώρες θα πρέπει να προωθήσουν καινοτόμα μοντέλα, όπως οι συνεταιρισμοί και η στέγαση περιορισμένου κέρδους, να παράσχουν ευέλικτη χρηματοδοτική στήριξη σε στεγαστικά έργα και να υιοθετήσουν ψηφιακά εργαλεία για την ενίσχυση των λύσεων στέγασης.

Μακροπρόθεσμα, οι στεγαστικές πολιτικές θα πρέπει να υιοθετήσουν μια στρατηγική και βιώσιμη προσέγγιση, με έμφαση στις τοπικές λύσεις και στη συνεχή παρακολούθηση. Η ψηφιοποίηση πρέπει να τυποποιηθεί μέσω της νομοθεσίας, με πρακτικές κυκλικής οικονομίας όπως τα τραπεζικά δάνεια που συνδέονται με την κυκλικότητα των κτιρίων, τα κίνητρα ενοικίασης με βάση την ενεργειακή απόδοση και τις πρωτοβουλίες χρηματοδότησης σε επίπεδο βάσης. Επιπροσθέτως, η έννοια της «κοινωνικής στέγασης» θα πρέπει να διευρυνθεί ώστε να συμπεριλάβει τις οικογένειες μεσαίου εισοδήματος, όπως και το μοντέλο «κοινωνικής στέγασης» της Βιέννης, προωθώντας τη μίξη των κοινωνικών ομάδων και αποτρέποντας τον αστικό εξευγενισμό. Είναι επίσης ζωτικής σημασίας να δοθεί έμφαση τόσο στις νέες κατασκευές όσο και στις ανακαινίσεις, καθώς και στην αναπροσαρμογή της χρήσης των μη χρησιμοποιούμενων κτιρίων για την αποτελεσματική κάλυψη των στεγαστικών αναγκών.

Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να επικεντρωθεί σε προσεγγίσεις χωρίς αποκλεισμούς όσον αφορά τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τις κατασκευές και την παροχή στέγης, ώστε να βελτιωθεί η προσβασιμότητα για όλους τους πολίτες. Θα πρέπει επίσης να μελετήσει τον αντίκτυπο των αναδυόμενων τεχνολογιών, όπως η ΤΝ και η αυτοματοποίηση, στην εξοικονόμηση κόστους και την αποδοτικότητα στην ανάπτυξη και τη διαχείριση κατοικιών. Επιπλέον, η έρευνα θα πρέπει να διερευνήσει καινοτόμα μοντέλα στέγασης σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, προσδιορίζοντας στρατηγικές που μπορούν να ενισχύσουν τόσο την οικονομική προσιτότητα όσο και τη βιωσιμότητα.

Η εκπόνηση της μελέτης ανατέθηκε από την ΕΟΚΕ κατόπιν αιτήματος της Ομάδας των Οργανώσεων της Κοινωνίας των Πολιτών.