Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny apeluje o mieszkania dla wszystkich

Na seminarium zorganizowanym w Warszawie pod auspicjami polskiej prezydencji Rady Unii Europejskiej podkreślono potrzebę zapewnienia wszystkim Europejkom i Europejczykom dostępu do godnych, zrównoważonych i przystępnych cenowo mieszkań.

„Mieszkania dla wszystkich” – tak brzmiało hasło przewodnie seminarium zorganizowanego przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) 6 marca 2025 r. w Warszawie we współpracy z Europejską Siecią Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN) w Polsce oraz Uczelnią Korczaka.

Spotkanie zostało zwołane przez Sekcję Transportu, Energii, Infrastruktury i Społeczeństwa Informacyjnego (TEN) i jej stałą grupę ds. usług świadczonych w interesie ogólnym. Dla prelegentów i uczestników była to okazja do podzielenia się doświadczeniami oraz najlepszymi praktykami oraz do podkreślenia, że mieszkalnictwo w Europie powinno być socjalne, przystępne cenowo i dostępne.

Podczas seminarium przedyskutowano znaczenie wysokiej jakości usług świadczonych w interesie ogólnym dla zaspokajania potrzeb mieszkaniowych oraz skupiono się na szczególnych kategoriach gospodarstw domowych, które nie są w stanie zapewnić sobie mieszkania na warunkach rynkowych na obszarach miejskich lub wiejskich.

Mieszkanie jest dobrem publicznym i jest ważne dla korzystania z możliwości udziału w społeczeństwie

Mieszkanie jest podstawą w życiu ludzi i nie może być traktowane jako przywilej. Zdaniem Komitetu, który przyjął opinię „Godne, zrównoważone i przystępne cenowo mieszkalnictwo socjalne w UE” w grudniu podczas pierwszego w historii Forum Mieszkalnictwa, powinno być ono uznawane za prawo podstawowe.

Krzysztof Stanisław Balon, wiceprzewodniczący Grupy Organizacji Społeczeństwa Obywatelskiego w EKES-ie oraz członek stałej grupy EKES-u ds. usług świadczonych w interesie ogólnym, nawiązał do opublikowanych tuż po przyjęciu opinii zaleceń EKES-u dotyczących zrównoważonych, przystępnych cenowo i godnych mieszkań i zaznaczył, że mieszkalnictwo jest dobrem publicznym. Wezwał też UE do szybkich i pilnych działań w celu pokonania kryzysu mieszkaniowego w Europie.

Mateusz Szymański, członek stałej grupy EKES-u ds. usług świadczonych w interesie ogólnym oraz grupy analitycznej sporządzającej opinię EKES-u, dodał w tym samym duchu, że mieszkalnictwo nie powinno być postrzegane tak jak jakikolwiek inny produkt podlegający zasadom wolnego rynku. Postulował, by organy publiczne czynniej uczestniczyły w rynku mieszkaniowym i zmniejszyły presję ciążącą na obywatelach poprzez inwestowanie w mieszkania socjalne oraz pomaganie osobom potrzebującym w wynajęciu i zakupie lokum.

Prof. Mirosław Grewiński, rektor Uczelni Korczaka, stwierdził, że błędem jest traktowanie mieszkalnictwa jako sprawy prywatnej. Podkreślił, że mieszkalnictwo jest sprawą publiczną i istotne jest nadanie mu bardziej socjalnego charakteru, zwłaszcza dla młodych ludzi i słabszych grup społecznych takich jak osoby z niepełnosprawnościami, gdyż mieszkanie jest często poza ich zasięgiem.

Wiceministra rodziny, pracy i polityki społecznej Katarzyna Nowakowska w swym piśmie zwróciła uwagę, że polityka mieszkaniowa jest podstawą polityki społecznej, ponieważ dostęp do mieszkania nie oznacza tylko dachu nad głową – jest fundamentem stabilności i bezpieczeństwa oraz sięgania po możliwości rozwoju. Dotyczy to zwłaszcza osób znajdujących się w trudniejszej sytuacji życiowej, takich jak osoby starsze, osoby z niepełnosprawnościami, rodziny z dziećmi i osoby doświadczające bezdomności. Istotne są dla nich mieszkania wspomagane, które oferują bezpieczne schronienie wraz z odpowiednią pomocą społeczną.

Ryszard Szarfenberg, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i przewodniczący Polskiego Komitetu Europejskiej Sieci Przeciwdziałania Ubóstwu (EAPN), moderował sesję panelową z udziałem wysokich rangą przedstawicieli kilku polskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego na temat prawnych i praktycznych aspektów świadczenia usług mieszkaniowych dla osób o szczególnych potrzebach.

Patrząc w przyszłość: europejski plan na rzecz przystępnych cenowo mieszkań i europejska strategia na rzecz budownictwa mieszkaniowego

Aby opanować kryzys mieszkaniowy, w skoordynowanych wysiłkach musi uczestniczyć szerokie grono podmiotów: organów publicznych, inwestorów prywatnych oraz podmiotów gospodarki społecznej. Zarazem ważne jest ustanowienie elastycznych mechanizmów finansowania, wspomagających ram prawnych oraz właściwie ukierunkowanych środków z zakresu polityki.

Agnieszka Maj z warszawskiego Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych (CASE) powiedziała, że aby zapewnić przystępność cenową, zrównoważony rozwój i długoterminową stabilność, mieszkalnictwo musi być postrzegane jako podstawowa infrastruktura społeczna, podobnie jak opieka zdrowotna i edukacja. Wymaga to poszerzenia partnerstw publiczno-prywatno-społecznych i wspierania nierynkowych modeli mieszkaniowych, które zapewniają osobom najbardziej potrzebującym bezpieczne lokum w niewygórowanej cenie.

Agnieszka Maj opisała następnie projekt pilotażowy dotyczący Społecznych Agencji Najmu w Dąbrowie Górniczej, który posłużył jako uzupełnienie istniejącej polityki mieszkaniowej i wypełnił lukę między prywatnymi właścicielami nieruchomości a najemcami znajdującymi się w potrzebie.

Za mieszkalnictwo odpowiadają wciąż przede wszystkim rządy krajowe oraz władze lokalne, w związku z czym przyszłe starania Komisji Europejskiej skupią się na znalezieniu najlepszych sposobów wspierania państw członkowskich.

Kolejnym krokiem będzie europejski plan na rzecz przystępnych cenowo mieszkań, który ma zostać opublikowany na początku 2026 r. Będzie on przewidywać działania ułatwiające państwom członkowskim politykę mieszkaniową, takie jak zwiększenie funduszy spójności na mieszkalnictwo. Ponadto, by zwiększyć podaż mieszkań, Komisja planuje opracować nową europejską strategię na rzecz budownictwa mieszkaniowego oraz rozwiązać problem systemowy związany z krótkoterminowym najmem lokali mieszkalnych.